Net zoals in Antwerpen, Mechelen, Kortrijk, … werd in Leuven gestart met een verkennende studie die tot doel had de frequentie van discriminatie in kaart te brengen. Het eindrapport van de VUB, dat de praktijktesten uitvoerde, werd in maart gepubliceerd en in de pers naar buiten gebracht. Doel is nu om gesprekken op te starten met belangenverenigingen, vastgoedkantoren en verhuurders, teneinde tot een actieplan te komen om discriminatie terug te dringen.
De 1973 in Leuven uitgevoerde praktijktesten spitsten zich toe op twee discriminatiegronden: etnische afkomst (toegespitst op profielen met Maghrebijnse, Nepalese, Sub-Sahara Afrikaanse en gemengde namen) en fysieke handicap (blinde mannen met een assistentiehond, blinde mannen zonder assistentiehond en rolstoelgebruikers die een redelijke aanpassing vragen). De twee lockdowns hadden een effect op de studie: de praktijktesten werden daarom afgenomen in drie periodes (februari-maart 2020, september-oktober 2020 en januari-februari 2021).
Uit de resultaten blijkt dat de uitnodigingskansen van de geteste profielen op etnische grond voor een plaatsbezoek lager lagen dan voor het gelijkaardige controleprofiel van Belgische origine. Het grootste verschil situeert zich bij de personen met een Maghrebijnse naam, die 14% minder kans hebben op een uitnodiging dan een Belgisch klinkende naam. Maar voor alle etnische achtergronden werden significante verschillen teruggevonden. De huurprijs of het type huurwoning heeft daarop geen impact: het is met andere woorden niet zo dat er minder of meer wordt gediscrimineerd bij goedkopere versus duurdere woningen of bij appartementen versus woningen.
Fysieke handicap
Kijken we naar de fysieke handicap dan wordt vooreerst bevestigd wat we reeds in andere steden terugvonden voor blinde mannen: het is voornamelijk de assistentiehond waarop een onderscheid wordt gemaakt. Een blindengeleidehond wordt nog te vaak gelijkgesteld met een gewoon huisdier, terwijl zo’n assistentiedier voor een persoon met een visuele handicap een onmisbaar hulpmiddel is, de hond zeer goed getraind is en daardoor ook niet voor overlast zorgt. Vastgoedmakelaars en verhuurders beroepen zich nog te vaak op een verbod op huisdieren om assistentiedieren te weren, terwijl een blindengeleidehond niet als een huisdier mag worden beschouwd.
Tweede issue dat terugkeert, is het principe van de redelijke aanpassingen. Vastgoedmakelaars en verhuurders zijn zich nog te weinig bewust van wat redelijke aanpassingen precies zijn en van het feit dat de vraag om ze uit te voeren, zeker wanneer die op eigen kosten van de kandidaat gebeuren, legitiem is. Daar moet verandering in komen. Tegelijkertijd moeten we aanstippen dat de meetmethode van praktijktesten ook niet de meest aangewezen is om het issue rond redelijke aanpassingen in kaart te brengen. Men heeft immers geen zicht op de concrete omstandigheden in de huurwoningen waar praktijktesten op worden toegepast. Weliswaar wordt de meting voor appartementen enkel toegepast wanneer deze zich op het gelijkvloers bevinden of wanneer er een lift aanwezig is, maar verder kan men niet gaan in de selectie. Daardoor kan niet uitgesloten worden dat de gevraagde redelijke aanpassingen effectief praktisch onuitvoerbaar zijn.
Dat probleem wordt een stukje opgevangen door het bestuderen van de aard van de reacties van de vastgoedmakelaars en de verhuurders. Daaruit blijkt dat sommigen in hun antwoord verwijzen naar praktische issues, zoals de afwezigheid van een badkamer op het gelijkvloers, … Andere reacties geven echter aan dat de eigenaars gewoon mordicus weigeren elke vorm van aanpassing te overwegen, wat problematisch is vanuit het perspectief van de antidiscriminatiewetgeving.
Beleidsaanbevelingen
De beleidsaanbevelingen die door de VUB aan het einde van de studie worden geformuleerd volgen een ondertussen vrij goed ingeburgerd stramien. Op zich is dat logisch: er zijn immers weinig goede redenen waarom de aanbevelingen voor de stad Leuven drastisch zouden verschillen van deze voor andere centrumsteden als Mechelen, Kortrijk en Antwerpen. Eerste punt dat aangestipt wordt, is een uitbreiding van het huuraanbod in Leuven. Krapte vormt immers een context waarbij discriminatie mogelijk wordt, omdat er sowieso een keuze moet worden gemaakt tussen verschillende kandidaten. En zolang de vraag groter is dan het aanbod vallen er sowieso mensen uit de boot, ook als er niet gediscrimineerd wordt.
Tweede speerpunt zou volgens de onderzoekers training en opleiding moeten zijn. Ze stellen immers vast dat vastgoedmakelaars bijvoorbeeld nog niet altijd goed weten hoe ze moeten omgaan met een discriminerende vraag van een klant. In andere gevallen wordt bewust of onbewust gediscrimineerd omdat men handelt volgens eigen stereotypen en vooroordelen. Trainingen, in samenwerking met Unia, kunnen daarop inspelen en er verandering in brengen.
Derde luik zet in op informatieverstrekking, onder meer rond de draagwijdte van het concept ‘redelijke aanpassingen’, alsook het verbod op huisdieren en het statuut van een assistentiedier.
Ten vierde zijn de onderzoekers van de VUB voorstander van de continuering van praktijktesten en de inzet van het instrument van mystery shopping. Voor het eerste prefereert men het Gentse model, waarbij na een eerste negatief resultaat wordt ingezet op dialoog en na een tweede ronde van testen voor recidivisten wordt overgeschakeld op vervolging, inzonderheid via de tuchtprocedure bij het BIV. Probleem dat daarbij evenwel onopgelost blijft, is dat noch dergelijke procedure van praktijktesten, noch mystery shopping inzetbaar zijn bij particuliere verhuurders en zich daardoor beperken tot de sector van de vastgoedmakelaardij, die daarmee eigenlijk exclusief geviseerd wordt. Dat is en blijft één van de belangrijkste manco’s in elke centrumstad of bij elke instantie die zich toevoegt aan het groeiend lijstje dat praktijktesten aanwendt in de strijd tegen discriminatie. Daar is nu dus Leuven bijgekomen.
Verhaeghe (P.-P.) & Martiniello (B). Discriminatie op de huurwoningmarkt van Leuven, VUB, maart 2021, 28p.
Dit artikel kadert in de katern 'Uit het parlement', die iedere week in Vastgoedflitsen verschijnt. Deze katern focust op parlementaire verslaggeving, door in te zoomen op topics die daar besproken werden en die relevant kunnen zijn voor de vastgoedmakelaar, syndicus, rentmeester, ... Het gaat dus niet om juridische artikels in de strikte zin. Soms kan er juridische informatie in vervat zitten. De insteek is echter telkens deze van parlementaire verslaggeving of eventueel rapportering van interessante studies, publicaties en cijfers.
